“Tiryâk-ı Fârûk” in Classical Turkish Literature

Klasik Türk edebiyatı İslam medeniyeti etkisinde ortaya çıkmış bir edebiyattır. Doğal olarak başta Kur’ân-ı Kerîm olmak üzere, hadisler, peygamber kıssaları ve “Hulefâ-yı Râşidin” yani Hz. Ebu Bekir, Ömer, Osman Ali’nin hayatları menkıbeleri bu edebiyatın önemli kaynaklarından olmuştur. Çehâr-Yâr-ı Güzîn’den biri olan Ömer “Fârûk” lakabıyla anılmaktadır. Ayırmak, bölmek anlamına gelen fark kökünden türemiş Fârûk ismi; haklıyı haksızdan ayıran, adaletli anlamlarına gelmektedir. Bu yönüyle genellikle Ömer’in adaletine telmih edilmektedir. Tiryâk ise zehre bazı hastalıklara karşı kullanılan çeşit macun olup panzehirdir en etkilisi “tiryâk-ı fârûk”tur. Hayvan zehirlerinin zehirli içeceklerin etkisini yok ettiği için bedenle zehri ayırdığı tiryâka fârûk ismi verilmiştir. Tiryâk-ı ile arasında ilişki kurulmasının nedeni lakabının yanı sıra menkıbesidir. Rivayete göre gün Rum elçisi Ömer’e düşmanlarını öldürmesi zehir hediye eder. kendinin büyük düşmanının nefsi olduğunu söyleyerek içer ancak zehirlenmez. menkıbeye gönderme yapılarak panzehre ihtiyaç duymayışı, vücudundan kendisinin ayırt edişi hatırlatılmaktadır. Bundan dolayı tiryâk-ı kurulmaktadır. şiirde genel adaletiyle anılmaktadır çalışmada temayül adaleti dışında “Tiryâk-ı Fârûk” zehir-panzehir bağlamında farklı kullanımı incelenecektir.